Καρπάθια

Ορεινό σύστημα (1.450 χλμ., ψηλότερη κορυφή Γκέρλαχ, 2.655 μ.) της κεντροανατολικής Ευρώπης. Εκτείνεται με τοξοειδές σχήμα από την περιοχή της Μπρατισλάβα, στη νότια Σλοβακία, έως τις Σιδηρές Πύλες του Δούναβη, στη νοτιοδυτική Ρουμανία. Τα Κ., τα οποία πλαισιώνουν στα Δ την ουγγρική πεδιάδα και στα Α το οροπέδιο της Τρανσυλβανίας, έχουν γεωλογική δομή όμοια με εκείνη των Άλπεων, αν και οι κορυφές τους είναι χαμηλότερες και η μορφολογία τους ομαλότερη. Τα περισσότερα πετρώματα που συγκροτούν τα Κ. είναι ψαμμίτες και σχιστόλιθοι, που παραχωρούν τη θέση τους –ιδιαίτερα στην εσωτερική πλευρά του τόξου– σε πολλές εκχύσεις ηφαιστειακών πετρωμάτων. Τα Κ. διακρίνονται συνήθως σε τρία τμήματα: στα Δυτικά ή Σλοβακικά Κ. (βορειοδυτικό τμήμα), στα Ανατολικά ή Μολδαβικά Κ. (κεντροανατολικό τμήμα) και στα Νότια Κ. ή Τρανσυλβανικές Άλπεις. Τα Δυτικά Κ. περιλαμβάνουν τα χαμηλά ανάγλυφα των Μπεσκίντι και των Σλοβακικών Ερτσγκεμπίρκε (μεταλλοφόρων ορέων), καθώς και τον επιβλητικό κρυσταλλοσχιστώδη όγκο της Τάτρα, που φτάνει τα 2.655 μ. στην κορυφή Γκέρλαχ. Στα ΝΑ της διάβασης του Ουζόκ (889 μ.) εκτείνονται τα Ανατολικά Κ., των οποίων το βορειότερο τμήμα ονομάζεται και Δασώδη Κ. Τα όρη αυτά αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από ψαμμίτες και σχηματίζουν πολλά περάσματα, που επιτρέπουν την εύκολη διάβαση της οροσειράς (Πύλητων Μαγυάρων = διάβαση της Γιαμπλόνιτσα, 931 μ.). Οι υψηλότερες κορυφές τους είναι τα όρη Ροντνέι (2.305 μ.) και ο ορεινός όγκος Καλιμάνι (2.102 μ.). Στα Ν του στενού του Οϊτούζ (869 μ.) ή, σύμφωνα με άλλους γεωγράφους, του Πρεντέαλ (1.040 μ.) έως τις Σιδηρές Πύλες εκτείνονται οι Τρανσυλβανικές Άλπεις. Πρόκειται για μια επιβλητική οροσειρά, σχηματισμένη κυρίως από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα, που φτάνει τα 2.543 μ. στην κορυφή του Μοντοβεάνου. Από τα Κ. πηγάζουν πολλοί ποταμοί, σημαντικότερος εκ των οποίων, στο εσωτερικό του τόξου, είναι ο Τίσα, που πηγάζει κοντά στην Πύλη των Μαγυάρων και εκβάλλει στον Δούναβη. Οι ποταμοί της εξωτερικής νότιας βουνοπλαγιάς κατά κανόνα διαγράφουν μικρή διαδρομή, εξαιτίας της γειτνίασης του Δούναβη, στον οποίο εκβάλλουν. Αντίθετα, σημαντικοί ποταμοί κατεβαίνουν από τα Κ. στα Β και στα Α, όπως ο Βιστούλας, που πηγάζει από τα Μπεσκίντι και διαρρέει ολόκληρη την Πολωνία, ο Δνείστερος, ο οποίος πηγάζει κοντά στο στενό του Ουζόκ και εκβάλλει στη Μαύρη θάλασσα, οι Σίρετ και Προύθος (Ανατολικά Κ.), που διαρρέουν τη Μολδαβία και εκβάλλουν έπειτα στον Δούναβη, κοντά στο Γαλάτσι. Λόγω του ηπειρωτικού κλίματος, στις βουνοπλαγιές των Κ. σημειώνονται ισχυρές θερμικές αιχμές, ενώ οι βροχοπτώσεις είναι περιορισμένες. Στα χαμηλότερα ανάγλυφα η βλάστηση είναι κυρίως στεπικού τύπου και στα μεγαλύτερα υψόμετρα, μεταξύ 600 και 1.500 μ., καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση οι δασώδεις περιοχές, στις οποίες επικρατούν τα κωνοφόρα. Σε όλη την έκταση του καρπαθιακού τόξου υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα μεταλλευμάτων. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα κοιτάσματα χρυσού, μαγνησίου και αντιμονίου στα Σλοβακικά Μεταλλοφόρα όρη, λιγνίτη κοντά στις νότιες παρυφές των Τρανσυλβανικών Άλπεων, χρυσού στα όρη Μπιχόρ (Ρουμανία) και κυρίως πετρελαίου στη Μολδαβία και στην Τρανσυλβανία, όπου επίσης εξάγεται και φυσικό αέριο. Οι πιο διαδεδομένες οικονομικές δραστηριότητες των πληθυσμών των Κ. είναι η κτηνοτροφία και η εκμετάλλευση του δασικού και ορυκτού πλούτου. Επίσης, σε μερικές περιοχές υπάρχει αξιόλογος τουρισμός. Το ορεινό σύστημα των Καρπαθίων εκτείνεται επί περίπου 1.300 χλμ., από τη Σλοβακία μέχρι την Τρανσυλβανία, και τροφοδοτεί σημαντικά υδάτινα ρεύματα. Στη φωτογραφία, το φράγμα του Μπικάζ, παραπόταμου του Σίρετ. Μία κορυφή των Ανατολικών Καρπαθίων, αποτέλεσμα ατμοσφαιρικής διάβρωσης.